Gdy mamy wybrać zawód, możemy mieć inną wizję niż nasi bliscy. Każdy z nas inaczej postrzega świat, ma indywidualne przekonania, sympatie i antypatie, myśli i uczucia. To z kolei stanowi mieszankę, która bardziej lub mniej predysponuje nas do konkretnej pracy. Znasz zapewne słynne stwierdzenie o tym, że jeśli kochasz to, co robisz, to nie przepracujesz ani jednego dnia życia. Ponadto każdy sądzi według siebie, więc będzie nam doradzał zazwyczaj w zgodzie z własnymi przekonaniami, co niekoniecznie nam może wyjść na dobre.
Gdy inni wybierają nam zawód
Czasami jednak zdarza się tak, że to rodzice wybierają kierunek, w którym kształci się dziecko, zaś ono, jeśli mu to nie odpowiada, i tak nie znajduje w sobie odwagi, by zmienić swoje życie. Wielu, nawet młodych dorosłych, tkwi w przekonaniu, że są skazani na swój los.
Dlatego tak ważne są opowieści tych, którzy wsłuchali się w swoje potrzeby, poznali siebie i świadomie podążyli w nowym kierunku, odnajdując spokój i radość.
Wybrać zawód na nowo
Myślę, że znasz przynajmniej jedną osobę albo masz znajomego osoby, która wybrała kierunek studiów, kierując się nie tyle własnymi zainteresowaniami i naturalnymi predyspozycjami do wykonywania danego zawodu, ile rachunkiem prawdopodobieństwa przy szacowaniu własnych szans na otrzymanie indeksu danego wydziału. Z pewnością masz za sobą spotkanie z człowiekiem, który zdecydował się wybrać dany zawód, tylko dlatego, że przed laty nie wiedział, którą ścieżkę wybrać, a dziś może się nawet do tego nie przyznawać.
Osoby, które nie czują się dobrze w swoim miejscu pracy, często porównują ten stan do uwięzienia. Tkwią, marząc o czymś innym, ale natłok obowiązków nie pozwala im, jest często też wymówką, by przystanąć i przeanalizować, czego faktycznie nie lubimy w pracy.
Wyjście z pułapki
Co wystarczyłoby zmienić, by na nowo poczuć wiatr w żaglach? W czym jesteśmy świetni, a co nas nudzi? Dobrym punktem wyjścia do znalezienia harmonii między sobą i zawodem, który wykonujemy, jest przyjrzenie się własnemu temperamentowi.
Temperament
Temperament to zestaw cech osobowości, dzięki którym różnimy się od innych.
Już w starożytności powstała teoria o patologii humoralnej. Był to protonaukowy pogląd, zgodnie z którym twierdzono, że ciało wypełniają cztery płyny (humory): krew, żółć, śluz (flegma) i czarna żółć, zaś ich połączenie wpływa na zdrowie i temperament. Owy jeden z głównych nurtów medycyny starożytnej wiąże się do dzisiaj m.in. z Hipokratesem (ok. 460-370 r. p.n.e.). Zatem wyróżniano:
- sangwinika – optymistyczny, energiczny (przewaga krwi),
- flegmatyka – powolny (przewaga śluzu zwierzęcego),
- choleryka – wybuchowy (przewaga żółci),
- melancholika – depresyjny, smutny (przewaga czarnej zółci).
Dziś o wnętrznościach ludzkiego ciała z pewnością wiemy więcej, ale owa klasyfikacja temperamentów funkcjonuje do dzisiaj i można odnieść wrażenie, że jest powszechnie znana.
Dzieło Hipokratesa kontynuował z kolei Galen, który żył w latach 130-200 n.e. Jego teorie, które czerpał od Hipokratesa wpływały na nauki medyczne aż do XVI w. To od niego wzięły swój początek na przykład sposoby opracowywania lekarstw i nazwa, którą dziś przypisujemy do środków pomocniczych przy wyrobie leków recepturowych, tj. leki galenowe (zwyczajowa nazwa leku aptecznego, sporządzonego z surowców roślinnych, zwierzęcych lub mineralnych; dawniej terminem tym określano wszystkie leki sporządzane w aptece).
Z pewnością ogromna popularność Galena wpłynęła również na to, że i my dziś znamy wcześniej wymieniony kwartet temperamentów
Bliższy naszym czasom jest Pawłow (1849-1936), wg którego teorii temperament to konkretny typ układu nerwowego. Pawłow – możliwe, że inspirując się Hipokratesem i Galenem – również dokonał podziału czteroelementowego, wskazując siły składające się na układ nerwowy i w ich mieszance dopatrując się źródeł konkretnych temperamentów:
- siła procesu pobudzenia,
- siła procesu hamowania,
- równowaga procesów nerwowych,
- ruchliwość procesów nerwowych.
Ponieważ temperament to zbiór cech osobowości zakodowanych w naszym DNA, które ujawniają się w pierwszym roku życia i stanowią podstawę kształtowania się osobowości oraz cech człowieka, z pewnością nie jesteśmy zwolennikami klasyfikowania ludzi wg ich cech. Na jedne mamy większy czy mniejszy wpływ, na inne wpływają z kolei nasze środowisko oraz sam proces wychowania.
Osobowość
Czy to znaczy, że jesteśmy skazani na siebie i swoją osobowość? Można się zmienić, będąc dorosłym? Czy można wybrać zawód drugi raz?
Z pewnością osobowość to w dużej mierze sposób pracy naszego układu nerwowego. Dlatego w określonych warunkach, poddawani bodźcom lub ich pozbawiani, czujemy znużenie czy irytację.
Myślę, że spojrzenie na temperamenty przez pryzmat typów wyższej czynności nerwowej, może pozwolić nabrać dla siebie więcej wyrozumiałości, bowiem nie na wszystko mamy bezpośredni wpływ.
Typy wyższej czynności nerwowej:
- ruchliwy – związki pobudzenia i hamowania tworzą się łatwo i szybko,
- powolny – związki pobudzenia i hamowania tworzą się powoli,
- pobudliwy – pobudzenie tworzy się szybko, hamowanie powoli,
- hamulcowy – pobudzenie tworzy się powoli, hamowanie szybko.
Jeśli teraz spróbujemy za Pawłowem przypisać temperamenty znane od Hipokratesa i Galena do właściwości układu nerwowego, z pewnością znajdziemy punkty wspólne.
Ryc. Opracowanie własne
Osobowość zawodowa
Współcześnie często używamy powyższych określeń dla typów osobowości. Jak to przekłada się na wybór zawodu?
Zgodziliśmy się, że kiedy mamy wybrać zawód, kluczowe, by praca była zgodna z predyspozycjami danej osoby. Dobrze, jeśli nas rozwija, a nie ogranicza. Dopasowanie pracy do własnych cech osobowości z dużym prawdopodobieństwem przełoży się na odczuwaną satysfakcję zawodową.
Teoria osobowości zawodowej według Hollanda
John Holland (1919-2008) stworzył teorię osobowości zawodowej. Satysfakcja z wykonywanego zawodu według niego zależy od dopasowania, wyjątkowości i indywidualności konkretnej jednostki do wymagań na danym stanowisku. Według niego konieczne jest zatem dostrojenie cech osobistych do wymagań stawianych przez zawód.
Jak wynika z teorii, każdy z nas posiada cechy z konkretnych typów osobowości. Wynika to nie tylko z tego, jakimi jesteśmy ludźmi, ale i ze środowiska, otoczenia, w którym żyjemy.
Holland stworzył tzw. kody Hollanda (RIASEC Code), które zapisał w sześciokącie z wierzchołkami tworzącymi anagram RIASEC.
Ryc. Opracowano na podstawie: Tim Bates, Omnigraffe.
* Conformity – konformizm, zmiana zachowania na skutek rzeczywistego bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Sociability – towarzyskość, dobre mniemanie o sobie, poczucie kontroli nad swoim życiem, ekstrawertyzm. Things – rzeczy, sprawy. Ideas – pomysły. People – ludzie. Data – dane. Sześciokąt RIASEC z „The Holland Codes”, przedstawiony na wykresie, pokazuje, że jest to okrąg, który można odwzorować na dwóch podstawowych wymiarach.
Typy osobowości wg Hollanda
R: Realistic (Doers), typ realistyczny, osobowość realistyczna
Często ma zdolności manualne, techniczne, lubi kontakt z ludźmi, sport. Podchodzi do życia realnie, wartością jest status, osiągnięcia i finanse. Osoby takie mogą zdecydować się na bycie projektantem, inżynierem, pilotem czy mechanikiem.
I: Investigative (Thinkers), typ badawczy, osobowość badawcza
Przede wszystkim ma zdolności matematyczne, logistyczne czy naukowe. Lubi przywództwo, przeprowadzanie badań, analizę. Taka osoba jest dociekliwa i racjonalna, dlatego dobrze odnajduje się w zawodach m.in. jako stomatolog, chemik, politolog.
A: Artistic (Creators), typ artystyczny, osobowość artystyczna
Przejawia kompetencje artystyczne. Jest ekspresyjna, oryginalna, często posługuje się intuicją, podąża własnymi ścieżkami. Lubi być niezależna, estetyczna. Osoby z przeważającym typem tej osobowości często odnajdują się w zawodach projektantów wnętrz, mody, jako pisarze, styliści, dziennikarze.
S: Social (Helpers), typ społeczny, osobowość społeczna
Lubi pomagać innym, wykazuje się zrozumieniem, jest chętna do współpracy, pozytywnie i przyjaźnie nastawiona. Często osoby, który przejawiają te cechy wybierają takie zawody jak: nauczyciel, coach, dietetyk, pielęgniarka.
E: Enterprising (Persuaders), Typ przedsiębiorczy, osobowość przedsiębiorcza
Posiada kompetencje przywódcze, umiejętność perswazji. Jest ambitna, dominująca, ale i pełna optymizmu. Może wiele osiągnąć w dziedzinach gospodarki, polityki. Często staje się prawnikiem, kierownikiem, przedstawicielem handlowym ze względu na umiejętną pracę z ludźmi, jak również pewność siebie.
C: Conventional (Organizers), typ konwencjonalny, osobowość konwencjonalna
Świetnie radzi sobie z organizacją, administrowaniem, obliczeniami. Potrafi wiele osiągnąć w biznesie ze względu na rozwagę, wydajność i umiejętność planowania. Może być dobrym informatykiem, pracownikiem w urzędach czy bankach.
Kwestionariusz temperamentu wg Florence Littauer
Ciekawe spojrzenie na typy osobowości przedstawia również Florence Littauer, która nawiązując do Hipokratesa i Galena spisała własną klasyfikację. Jest ona o tyle ciekawa, że stara się obrazowo przedstawić wady i zalety poszczególnych typów osobowości. Dzięki Littauer możesz zatem lepiej wybrać zawód i skorygować własne oczekiwania.
Nie znajdziesz ich omówienia w tym artykule, ale odsyłam na stronę, gdzie możesz się zapoznać z tym punktem widzenia, a także poczytać o osobowościach mieszanych, które wyróżnia Littauer: http://www.traugutt.net/lo/temperament/profile_osobowosci.php/.
Tam też znajdziesz kwestionariusz temperamentu wg Florence Littauer, zaś nam – choć w ten sposób – udało się dołączyć kobietę do męskiego grona badaczy ludzkich temperamentów. 😉
Jak wybrać zawód i dopasować pracę do siebie?
Każdy poszukuje takiego środowiska pracy, w którym będzie czuł się dobrze. Odnajdzie dla siebie szanse, by się zaprezentować, przedstawić swoje pomysły, rozwijać kompetencje i nawet się wykazać, by wspiąć się na szczeblach drabiny awansu zawodowego.
Nie zawsze jednak środowisko pracy jest dopasowane do pracownika. Wówczas pracownik zazwyczaj nie jest w stanie w dłuższym horyzoncie czasu dopasować się do miejsca pracy. To może powodować dyskomfort psychiczny pracownika, a nawet prowadzić do nieporozumień czy wręcz otwartych konfliktów z innymi osobami w pracy. Eskalowany problem może przenosić się na środowisko domowe, a w ostateczności prowadzić do spadku motywacji, wypalenia zawodowego i braku sił na wprowadzenie zmian.
Autorewizja
- Nie oszukuj dłużej siebie. Jeśli kiedyś podjęłaś niewłaściwą decyzję przy wyborze zawodu, zawsze możesz ją zmienić. Tkwienie w ślepej uliczce nic nie poprawi. Stań w prawdzie i oceń, co lubisz robić i co chcesz robić. Pomyśl, że właśnie możesz się tym zająć, a zmianę możesz zacząć wprowadzać małymi krokami.
- Przygotuj nowe CV i poszukaj ogłoszeń o pracy, które spełniają nowe kryteria wyboru.
- Rozpisz biznesplan i zacznij przygotowywać się do inwestycji, jeśli masz je od dawna w głowie lub marzysz, by w końcu się tym zająć.
- Myślisz o całkowicie nowym kierunku zawodowym? Sprawdź, jakie obowiązki się z nim wiążą. Które elementy ponownie będą tymi, których nie lubisz i wiesz, że będą trudne, oraz te, które uwielbiasz. Porównaj, co przeważa, czy te z plusami równoważą minusy lub mają nad nimi przewagę?
Podsumowanie
Klasyfikacja temperamentów, typów układu nerwowego czy teoria osobowości zawodowej mogą okazać się pomocnymi narzędziami, gdy musisz wybrać zawód. Jednak nie kieruj się nimi jako jedynymi wskazówkami. Możesz poszukać także wsparcia u doradcy zawodowego czy coacha kariery, którzy z pewnością profesjonalnie przeprowadzą proces zmiany.
Naszym zdaniem ważne są zainteresowania, konkretne umiejętności, dotychczasowe doświadczenie i przygotowanie merytoryczne.
- W jakich dziedzinach czujesz się najlepiej? Może masz na swoim koncie nagrody zdobyte niemal bez wysiłku? Które dziedziny były dla ciebie najłatwiejsze i najprzyjemniejsze do zgłębiania w czasach szkolnych czy studenckich?
- W czym inni u ciebie szukają pomocy? Co faktycznie idzie ci sprawnie i nie odczuwasz przy tym szczególnie dużego wysiłku?
To mogą być konkretne przesłanki o kierunku drogi, jaka stoi przed tobą otworem. Jak mawiał Buckminster Fuller, amerykański architekt i filozof:
„Nigdy nie zmieniasz rzeczy, walcząc z istniejącą rzeczywistością. Aby coś zmienić, zbuduj nowy model, który sprawi, że istniejący model stanie się przestarzały”.
Buckminster Fuller
Działaj!